Cuba Libre (?)

Lieve Holandeses,
Genoten van een zonnig Paasweekend met elkaar? Wij vierden het in ons appartement met een heerlijke Poolse Paasbrunch, verzorgd door Justyna en haar vriend die voor twee weken de oceaan is overgekruist. Nou het mag gezegd worden dat dit land meer te bieden heeft dan vodka: de karameltaart, salades en gevulde eieren naar oma´s recept waren niet te versmaden. Hoewel mijn eetlust met de warmte hier (steady 28-32 graden op dit moment) alleen maar afneemt, heb ik afgelopen week toch wel mijn best gedaan wat extra Willemijn eraan te krijgen; de Cubaanse gastvrouwen kookten standaard een enorme berg eten en lieten la chiquita rubia (het kleine blondje) niet gaan, voordat ik alles geprobeerd had.

Ik ben inmiddels 5 dagen terug van dit bijzondere eiland en bekoop dat met wat bijverschijnselen. Tot nu toe heb ik elke nacht de wildste dromen en word ik ´s ochtends wakker van ´Zó wat heb ik weer veel gedaan en meegemaakt vannacht.´ Het is duidelijk dat mijn brein nog op volle toeren alle indrukken van vorige week aan het verwerken is. Ik vind het ook lastig te beginnen aan een blog over deze Caribische parel, die absoluut uniek is in haar soort. De wereld die achter het groezelige in communistisch beton gebouwde vliegveldje in Havana bleek te bestaan, drong zich vanaf het eerste moment aan me op en kwam keihard binnen. De politieke cocktail waar ik graag van wilde proeven (zie vorige blog), heeft me een waanzinnige ervaring maar toch ook wel een lichte kater bezorgd.

De weg van het vliegveld naar de stad bracht de eerste cultuurshock, of eigenlijk het gevoel alsof ik op een totaal andere planeet was beland. Nergens reclameborden, geen McDrive, geen zwarte & grijze Volvo´s & Peugeots, maar een snelweg met wuivende palmbomen, kleurrijke Cadillacs uit de Jaren 40/50 en hier en daar propagandaleuzen en heldhaftige platen van Fidel Castro en Che Guevara op de barricades voor een socialistische revolutie. Denk aan alle foto´s die je in albums ´van vroeger´ bij je oma hebt bekeken en haal het zwart-wit filter eraf om het Cubaanse straatbeeld anno 2014 voor je te zien. Wat je niet meteen ziet in het straatbeeld, maar wel snel merkt is het beperkte gebruik van internet en mobiele telefoons. Geen iPhones, mensen die lopen en appen tegelijkertijd, maar dus ook geen mogelijkheid te checken hoe laat de bus gaat of waar iemand is. Met een bescheiden busnetwerk en onregelmatige dienstregelingen moest ik maar vertrouwen op de tabellen in de reisgids en anders ter plekke improviseren. Hoewel je stevige discussie kunt voeren over de censuur die de regering over alle communicatiemiddelen voert (geen internationale radiostations, alleen nationale tv-kanalen met hier en daar een soap uit een ander Latijns-Amerikaans land), ben ik er heilig van overtuigd dat het bijdraagt aan hoe de Cubanen zijn: open, warm, hartelijk, continu in contact met hun medemens, prachtige pure mensen. Het is onwaarschijnlijk hoe veel lieve mensen elke dag de revue passeerden, op een stoepje beetje kijken naar jan en alle man was al een attractie op zich. Met als summum natuurlijk de opaatjes zittend in hun portiek met enorme sigaren en de passie waarmee men 's avonds een van de vele Casas de la Música opzoekt om zich over te geven aan de salsa en mojito's. Waar je in Italië op je kaart zoekt naar de mooie piazzas waar je dan een vakantiekiekje schiet, kun je in Cuba werkelijk elke meter stoppen om een beeld vast te leggen. 's Avonds was ik dan ook helemaal uitgeteld.

In schril contrast met de vrolijke salsa en zoete rumdrankjes is de politieke realiteit wat het sprookje waar je denkt ingestapt te zijn die het in één slag kapot maakt. Hoewel de regering officieel sinds 2011 de grenzen heeft opengesteld om vrij verkeer voor Cubanen mogelijk te maken, is het in de praktijk alleen mogelijk voor mensen die reeds (rijke) vrienden/familie in het buitenland hebben of de topsporters die bv honkballen in de Major League. 98% van de Cubanen zal hoogstwaarschijnlijk nooit de tegoeden hebben om het eiland te verlaten en leven in een absoluut uitzichtloze situatie met een overheidsbeleid wat 50-90% (!) van hun inkomsten opeist. Zou je eens tegen een VVD-er moeten zeggen.. Als je vraagt waar al dat geld naar toe gaat, kun je een politiek-correct antwoord (Cuba heeft by far de hoogste scores op het gebied van alfabetisering en gezondheidszorg in bijna heel Latijns-Amerika) of emotioneel antwoord (de maag van Fidel) verwachten. Door dit beleid leeft vrijwel iedereen in een constante spanning en wanhoop hoe het brood op de plank te krijgen. Hoewel iedereen wel te eten heeft (rijst, bonen, kip, bakbananen), is ieders (financiële) toekomst onzeker en die spanning is heel voelbaar. Bijvoorbeeld als je in een nieuwe stad arriveert waar je een kamer in een 'Casa Particular' (Cubanen kunnen een vergunning aanvragen om een bed&breakfast te hebben) hebt gereserveerd, staat er bij aankomst een menigte van 20-30 mensen met bordjes van hun casas klaar om je over te halen met hen mee te gaan. Schreeuwen, duwen, trekken, het is echt een titanenstrijd want als ze die kamer niet vullen (wat dikwijls gebeurt door de enorme concurrentie) betalen ze voor die nacht de belasting die de staat eist zonder inkomsten te genereren.

Het feit dat ik Spaans spreek was een zegen en een vloek; enerzijds kon ik mensen vragen me het systeem uit te leggen en een afdingdiscussie aangaan -werkelijk alles wordt aan de toeristen zwaar overprijsd aangeboden- , anderzijds voelde ik me ook dikwijls emotioneel gechanteerd. 'Als je niet met mij meegaat, heb ik geen geld voor de boodschappen.' Ik wilde al mijn geld zo goed mogelijk uitgeven, maar natuurlijk kun je niet in 8 verschillende casas tegelijkertijd verblijven. Dankzij tips van andere reizigers verbleef ik op alle drie de plekken (Havana, koloniale Trinidad aan de zuidkust en het groene Vinales in het noordwesten met vele koffie- en tabaksplantages) bij prachtige families. Op mijn verjaardag werd ik in Trinidad gewekt met een enorm bed en cadeautjes, zoiets zie ik niet snel in een hostel in Amsterdam gebeuren. Om vervolgens mijn eerste mojito om 11:00 's ochtends aangeboden te krijgen en 's avonds een enorme merenguetaart, gemaakt voor de gastvrouw van mijn reismaten. Die waren behoorlijk lastig te vinden; bij gebrek aan hostels zie je nauwelijks backpackers en zodra je in een stad arriveert, verdwijnt iedereen achter de muren van zijn casa. Dus tijdens de busreizen was ik bij elke stop flink aan het jagen op leeftijdsgenoten, voelde af en toe best genant, maar daardoor o.a.een leuk Brits stel ontmoet, Holly & Chin, wat me weer een logeeradresje in Londen opleverde, muy bien!

Het was al met al een bijzondere week; flanerend door de kleine straatjes van Havana, paardrijden door een mangovallei, de verjaarskater wegwuiven bij het aanzien van een azuurblauwe zee en wit strand, en onder zware druk een 'puro' proberen op de tabaksplantage. En aan de andere kant de keiharde bittere realiteit en een spanning die als je er op let haast tastbaar is. Cuba Libre is een heerlijk drankje, maar niet hoe een eilandbewonder zich voelt. Met dat in je achterhoofd, raad ik iedereen aan Cuba te bezoeken, want het absoluut een unieke ervaring.
Nu terug in the Big City waar vele essays er voor zorgen dat ik komende maand even rustig aan doe met geld uitgeven en het vooral 'my laptop, tea and me' zal zijn, voordat het volgende reisfestijn begint.

Un beso,
Willemijn
p.s. Héél erg bedankt voor alle lieve kaartjes, mailtjes, berichtjes en verjaarspost die nog onderweg is; hierdoor duurt mijn verjaarsgevoel dit jaar een maand!